Er zijn veel verschillende manieren om je thuisonderwijs in te richten. Elke methode heeft z’n voor- en nadelen en het is vooral kijken wat goed bij jullie gezin past. Het is ook niet belangrijk om je vast te leggen op één bepaalde methodiek: je kunt wisselen als je dat wilt.
Veel van de methodes hebben ook behoorlijke overlap. Je hoeft dus niet perse te kiezen, maar kunt het beste uit verschillende methodes doorgaans combineren. Dat wordt ook wel ‘eclectisch thuisonderwijs’ genoemd.
In deze lijst vat ik kort voor je samen welke ‘smaken’ er zijn.
School-thuis
Een manier om thuisonderwijs in te richten is door schoolmaterialen aan de schaffen en de boeken en lesmethodiek van een school te volgen. Je past dan her en der wat aan waar het over groepen gaat en je bent klaar om te gaan. Je volgt dan de lerarenhandleiding (of niet) en gebruikt de methode om je lessen te structureren.
Je hebt bij deze methodiek alsnog de vrijheid om te versnellen of juist te vertragen: er is niemand die controleert of jij de boeken van groep 4 ook allemaal doet als je kind 8 jaar is, of dat je ze eigenlijk al doet bij 7 jaar of pas bij 9 jaar. Ook staat het je vrij om bepaalde thema’s of onderwerpen over te slaan, of juist uitgebreider aan te bieden. Daarnaast kun je Rekenen van de ene uitgeverij gebruiken, en Spelling van de ander, als je dat fijn vindt. Best veel vrijheid dus alsnog!
Eén van de organisaties die dit min of meer aanbiedt, is de Wereldschool. Daarbij kun je, tegen best hoog tarief, de methodes aanschaffen en krijgt je kind ook nog begeleiding van een docent.
Unschooling
Aan de andere kant van ‘het spectrum’ aan thuisonderwijs methodiek, vind je unschooling. Op deze pagina lees je een uitgebreide beschrijving van Unschooling, of lees deze samenvatting:
Bij unschoolen laat je je kind volledig bepalen wat het leert. Je biedt een zeer rijke omgeving met veel inspirerende materialen, uitjes en mensen. Je vertrouwt bij unschooling volledig op de intrinsieke motivatie van je kind en je laat daarbij de ‘leerdoelen’ en ‘leerlijnen’ los. Je hebt geen schoolse methodes in huis, tenzij je kind daar specifiek om vraagt.
Het is bij unschooling belangrijk om dat vertrouwen volledig te hebben, omdat je nooit weet waar je kind precies wát van leert. Speelt jouw kind 10 uur per dag met Lego, 24 weken achter elkaar? Dan vertrouwen unschoolers erop dat daar nog steeds iets van te leren valt. Dat wil níet zeggen dat je niets anders aanbiedt: je kunt je weken alsnog óók vullen met musea bezoek, voorlezen, bibliotheek bezoek, etc., maar je gaat niet actief het legoën ontmoedigen omdat je een ander leerdoel in gedachten hebt.
Binnen deze stroming is er ook een stroming die radicaal unschoolen wordt genoemd, waarbij je niet alleen de ‘academische’ doelen los laat, maar bijvoorbeeld ook loslaat wanneer een kind gaat slapen, wat het eet en watvoor kleding het draagt.
Klassieke Manier
Een interessante manier om thuisonderwijs in te richten kan ook zijn op de Klassieke manier zoals (waarschijnlijk) de Grieken en Romeinen het onderwijs vormgaven.
De kinderen leren feiten en data in de vroege jaren, logica en kritisch denken in de jaren daarna en vervolgens leren ze retoriek en zelf-expressie. De opbouw van de onderwerpen volgt bijvoorbeeld die van de Grote Boeken van de Westerse Wereld. In het Nederlands spreek je dan van de literaire canon. Daarin komt een enorme lijst voorbij van boeken die je ‘gelezen zou moeten hebben’.
Aan de hand van die klassieke werken richt je dan het thuisonderwijs in. Daarnaast richt je je op de zeven liberale kunsten: grammatica, logica, retoriek, meetkunde, rekenen, muziek en astronomie. Het doel van deze methode is om kinderen op te voeden tot virtuose en wijze mensen die de waarheid onderzoeken en weten hoe ze moeten nadenken en zich behoren te gedragen.
Montessori thuis
Maria Montessori was een Italiaanse arts en pedagoge die eind 19e eeuw (en begin 20e eeuw) onderzocht hoe jonge kinderen leren. Montessori onderwijs heeft een aantal kenmerken:
- Gemixte leeftijden
- Vrijheid voor de kinderen om te kiezen waar ze aan werken
- Begrip voor en rekening houden met verschillende leerstijlen
- Kinderen helpen elkaar
- Praktische leermethodes, hands-on
- Verbanden tussen ‘vakken’ zijn belangrijk
Een veel gehoorde quote over Montessori onderwijs is “leer mij het zelf te doen”, wat benadrukt dat de Montessori onderwijsmethode gefocust is op het zelflerende vermogen van kinderen en ook op het verantwoordelijkheidsgevoel dat kinderen over hun eigen onderwijs kunnen hebben. Ouders zijn in deze methode geen docent maar begeleider.
Charlotte Mason
Een van oorsprong christelijke methode waarbij de nadruk ligt op het aanleren van goede gewoontes, het navertellen van wat je leert, het uit je hoofd leren van bijvoorbeeld gedichten en praktische vaardigheden.
Volgens Mason is het niet alleen belangrijk om het brein van het kind te voeden, maar juist de hele mens. Door een drie-eenheid van de omgeving waarin het kind opgroeit, de discipline die het kind heeft en het Leven dat het kind heeft.
Bij dat “Leven” horen onder andere de “Levende boeken” zoals Charlotte Mason die noemt. Boeken die écht ergens over gaan, geen droge feitjes of saaie theorieboeken, maar boeken die het echte leven beschrijven en waar je dan ’toevallig’ ook nog van alles uit leert. Een voorbeeld zou de boekenreeks van Little House on the Prairie zijn: daarin leer je over hoe men leefde in 1800, maar lees je óók gewoon een verhaal over papa’s en mama’s, broertjes en zusjes en feestdagen.
Bij dat vele voorlezen hoort dan ook het navertellen: doordat je kind kan terugvertellen en vragen kan beantwoorden over dat wat je net (samen) gelezen hebt, kun je ’toetsen’ of het beklijft. Geen saaie multiplechoice bladen, maar direct, met echte woorden, vertellen wat je hebt geleerd.
Unit Studies – Thematisch onderwijs
Bij een unit study focus je op een bepaald onderwerp en pakt daar alle ‘vakken’ bij. Je maakt bijvoorbeeld het thema Lieveheersbeestjes en gaat dan dat lastige woord opschrijven/stempelen (= schrijfonderwijs), leest boekjes over insecten uit de bibliotheek (= leesonderwijs), maakt werkbladen met Tel de Stippen Op met leuke lieveheersbeestjes erop (= rekenonderwijs) en gaat naar het Naturalis museum om daar alle lieveheersbeestjes te bezoeken die je kunt (= uitstapje). Je kunt ook nog een lieveheersbeestje natekenen (= tekenonderwijs), een Engels boekje voorlezen (= Engels), de verschillende onderdelen van het diertje tekenen en benoemen (= biologie), etc.
Unit studies kunnen kort duren, bijvoorbeeld 1 week, maar ook kun je langer in één thema duiken. Dat is aan jou.
Je kunt hetzelfde thema doen met al je kinderen tegelijkertijd, of elk kind aan een eigen thema laten werken.
Gameschooling
Een hele vrolijke manier van thuisonderwijs geven is door middel van (bord)spellen. Je leert dan bijvoorbeeld tellen met Yathzee, over aardrijkskunde en oorlogen met Risk, over pandemieën met Pandemic. Je voegt dan boeken, documentaires, werkbladen, etc. aan de spelletjes, waardoor je het relevant en leuk maakt. De spellen vormen de basis voor de rest van het onderwijs.
Je kunt ook gameschoolen met (online) computerspellen. Je speelt dan bijvoorbeeld Simscity en leert van alles over stedenbouw, riolen, electriciteit (huisjes/palen/stroomdraden/etc), democratie, verschillende behoeftes van de samenleving, enzovoorts.
Het leuke van deze thuisonderwijsstijl is dat je eenvoudig op leeftijd kunt aanpassen. Je kleuter kan al snel meedoen met dobbelen, je kunt kwartet aanpassen: je kleuter vraagt alleen “Heb jij de kaart met het poppetje met pijl naar het hoofd?”, terwijl je 7-jarige ook al kan zeggen “Heb jij de kaart van de hersenen?”.
Worldschooling
Heb je reisplannen of ben je al op reis? Dan kan het zijn dat je (onbewust) aan worldschooling doet. Je gebruikt dan de steeds wisselende omgeving waarin je je bevindt als ‘lesmateriaal’. Ben je in Parijs? Dan leer je Frans en alles over (heerlijk verse!) croissantjes, de planten die in Frankrijk leven, de architectuur uit 1500. Ben je in Brussel? Dan leer je over de EU, democratie. Ben je in Thailand? Dan leer je over olifanten en de jungle.
Veel worldschoolers zoeken elkaar ook op: je reist een stuk samen op en combineert het ‘lesgeven’ met andere ouders. Via Facebook zijn er diverse worldschoolers groepen, die ook grote bijeenkomsten organiseren elk jaar.
Wil je meer weten over deze thuisonderwijsstroming? Lees dan de uitgebreide pagina over worldschooling.
Eclectisch
Een heerlijke combinatie van de elementen die je uit alle andere methodes bevallen. Jij bent de ‘juf’ of ‘meester’ van je kind, dus jij mag kiezen.
Je speelt dan bijvoorbeeld spelletjes om rekenen te oefenen, maar hebt óók een rekenmethode in huis. Je volgt je kind in het ritme van slapen (= onderdeel van radical unschooling), maar je doet óók aan thematisch werken (= onderdeel van unit studies).