Eén van de eerste vragen die mensen altijd hebben is: “mag dat dan in Nederland?” en daarop is het antwoord eigenlijk vrij kort en eenvoudig: ja, mits je kind nooit ingeschreven heeft gestaan én er van jouw levensovertuiging op redelijke afstand van je woonadres geen school is, of wanneer je een reizend bestaan hebt, of wanneer je kind bewijsbare schoolschade heeft opgelopen of vanwege andere mentale of fysieke redenen schoolongeschikt is. Ik licht de verschillende vormen toe.
De wet
Thuisonderwijs bestaat niet in de Nederlandse wet, we kennen alleen de leerplicht. Er zijn verschillende manieren waarop je legaal vrijstelling van de leerplicht kunt krijgen in Nederland. In de leerplichtwet van 1969 is in Artikel 2 opgenomen dat kinderen vanaf 5 jaar naar school moeten tot ze 18 jaar oud zijn. De leerplichtambtenaar, in dienst van de gemeente, moet er dan op toezien dat kinderen dat ook daadwerkelijk doen. Dat doet deze door de lijst met inwoners onder de 18 jaar van de gemeente, naast de lijst van ingeschreven leerlingen in die gemeente te leggen. Staat een kind wél op de ene, maar niet op de andere lijst, dan wordt er navraag gedaan bij de ouders. Dit komt relatief vaak voor, omdat veel kinderen in een andere gemeente naar school gaan dan waar ze staan ingeschreven. Soms gaat het kind echter niet naar school, omdat het vrijstelling van de leerplicht heeft.
Thuisonderwijs is dus niet geregeld in de Nederlandse wet, maar er zijn (ten minste) vijf “uitzonderingen” op basis waarvan je toch thuis je kind van onderwijs kan voorzien: artikel 5 onder a, artikel 5 onder b en artikel 5 onder c, artikel 5a en artikel 15.
Schoolplicht vrijstelling artikel 5 onder a
Dit is veelal géén prettige manier om vrijstelling voor schoolplicht te krijgen. Deze wet betekent dat je kind op lichamelijke of psychische gronden niet (meer) geschikt is om naar school te gaan. Dit moet door een onafhankelijke*, door de gemeente aangewezen, arts worden vastgesteld. Het doel vanuit de leerplichtambtenaar blijft bij deze kinderen om alsnog naar school te gaan en de verleende vrijstelling is steeds tijdelijk.
*Hoe onafhankelijk is een arts die door de gemeente is aangesteld eigenlijk?
Schoolplicht vrijstelling onder artikel 5 onder b
Als je kind in het afgelopen jaar niet ingeschreven heeft gestaan op een school en je hebt, op basis van je levensovertuiging, overwegende bezwaren tegen de richting van -alle- (basis)scholen op redelijke afstand van jouw woonadres, dan kun je je beroepen op je recht op vrijstelling. Je vraagt niks aan, maar doet een beroep op een recht. Deze wet wordt in de volksmond “5b” genoemd, omdat dat het subartikel in de leerplichtwet is waar deze wet onder te vinden is.
Die lange zin moet ik wellicht even uitpakken. Het gaat per kind en niet per gezin. Je zou dus al schoolgaande kinderen kunnen hebben en voor je volgende of jongste kind vrijstelling kunnen krijgen. Theoretisch en wettelijk gezien is dit helemaal waar, in de praktijk moet je dan wel extra goed nadenken over hoe je je bezwaren verwoord. Het gaat daarnaast om een kind dat in het afgelopen jaar niet ingeschreven heeft gestaan. Dat kan bijvoorbeeld omdat het nog geen 5 jaar oud was (inschrijvingen als het kind jonger is dan 4 jaar tellen gelukkig niet mee, maar kunnen theoretisch gezien het proces wel weer moeilijker maken). Daarnaast moet je bezwaren hebben tegen de richting van de school: dat is niet of de school Montessori is of Jenaplan of grote klassen of overspannen juffen heeft, maar louter of het een openbare, Christelijke, Islamitische, Katholieke, etc. school is. Je reden van thuisonderwijs mag dus niet zijn: “ik vind de juffen onderbetaald en ik vind dat de kinderen teveel stil zitten.”
Dan schrijf je, een maand of 2 voor je kind 5 jaar wordt een brief naar je gemeente. Daarin vertel je dat je helaas genoodzaakt bent om je kind thuisonderwijs te geven. Daar bestaan ijzersterke voorbeeldbrieven voor, van de Nederlandse Vereniging Voor Thuisonderwijs (NVvTO), die steeds worden aangepast aan de dan geldende wetgeving en jurisprudentie.
In principe ben je dan klaar. Je krijgt al dan niet een bevestiging waar in staat dat het gelukt is. Maar jij hebt in principe aan de wet voldaan. Ik schrijf hier “in principe” omdat er eigenlijk in alle gemeenten tegenwoordig nog een ‘verzoek’ volgt: na het inleveren van jouw brief, krijg je een paar dagen of weken later een verzoek om “de scholenlijst”. Dat is een lijst waarop je invult welke scholen er in jouw regio zijn, wat hun adressen zijn, onder welk bestuur ze vallen en (belangrijk!) welke richting ze hebben. Afhankelijk van waar je woont, is dit een flink lange lijst! Je moet alle scholen noemen op redelijke afstand van jouw woonadres. Dat loopt op van 6 km als je kind 5 jaar oud is naar (ik geloof, pin me er niet op vast) 20 km als je kind 12 is. Je hoeft daar niet helemaal voor zelf door de wijk te gaan fietsen, maar kunt diverse websites raadplegen, zoals scholenopdekaart.nl
Als je dan een lijst gemaakt hebt met alle voorkomende richtingen, schrijf je per richting uit wat jouw bezwaar is. Je bent daarbij (tot nu toe) niet verplicht om je eigen levensovertuiging te noemen, maar wel om duidelijk onder woorden te brengen wat je tegen de levensovertuigingen van de scholen in de lijst hebt. Neem hiervoor de tijd en begin idealiter al vóór het verzoek om scholenlijst komt, dan wordt het geen haastklus en kun je duidelijk aan de desbetreffende leerplichtambtenaar laten zien dat jij je “huiswerk” gedaan hebt.
Schoolplicht vrijstelling onder artikel 5 sub c
Een derde mogelijkheid is om je kind in te schrijven op een school in het buitenland, terwijl je nog wel in Nederland ingeschreven blijft staan en blijft wonen. Je hebt dan een verklaring van de school nodig waarin ten minste de naam van je kind, de geboortedatum, de ingangsdatum van het onderwijs, de naam van de school, de naam van de directeur, het type onderwijs wat het kind gaat volgen en een handtekening van de directeur staat.
Soms kan dit volledig afstandsonderwijs of correspondentieonderwijs zijn, waarbij de ouders het kind helpen bij al het “schoolwerk”, maar waarbij de school uiteindelijk de juridische eindverantwoordelijkheid draagt. Juridisch gezien is dit dus eigenlijk schoolonderwijs en geen thuisonderwijs, zelfs als het volledig thuis plaats vindt.
Als je deze vorm van thuisonderwijs overweegt, laat je dan goed juridisch voorlichten en bijstaan. Er is nog niet veel ervaring (te vinden online!) met artikel 5 sub c voor het inschrijven op een andere buitenlandse school.
Schoolplicht vrijstelling onder artikel 5a
Niet te verwarren met artikel 5 onder a, snap je het nog ;-)?
Wanneer ouders een trekkend bestaan hebben, zoals bijvoorbeeld wanneer zij kermisexploitant zijn of binnenvaartschipper, kunnen de kinderen vrijstelling van de leerplicht krijgen, omdat het voor hen praktisch erg moeilijk zou zijn om dagelijks dezelfde school te bezoeken.
Schoolplicht vrijstelling artikel 15
Alleen voor jongeren van 16 jaar en ouder kan soms beroep worden gedaan op dit artikel, mits de jongere toewerkt naar een startkwalificatie. Dit kan bijvoorbeeld zijn wanneer een jongere een interne beroepsopleiding doet. De aanvraag doe je bij de gemeente waarin de jongere woont/staat ingeschreven.
Vragen?
Wil je eens sparren over jouw scholenlijst? Of heb je een andere vraag over thuisonderwijs? Stuur me gerust een emailtje op iris@eenmooigezin.nl