Een vraag die ik vaak krijg: mijn kind gaat al naar school, hoe kan ik thuisonderwijs gaan geven?
Dat is helaas niet zo gemakkelijk. Het is véél makkelijker als je kind nog jonger is dan 4 of jonger is dan 5 maar nog niet ingeschreven heeft gestaan op een school of instelling.
Het is echter ook niet onmogelijk. Ik neem je even kort mee door de wet.
Thuisonderwijs bestaat niet in de Nederlandse wet
Thuisonderwijs is nergens te vinden in de Nederlandse wet. Toch zijn de mensen die dat geven niet (allemaal…) illegaal bezig.
Je kunt je namelijk beroepen op vrijstelling van de leerplicht.
–Eigenlijk is het dus schoolplicht he, niet leerplicht, want je hóeft niet perse iets te leren, je moet alleen fysiek aanwezig zijn in een gebouw… tenzij je dus vrijstelling hebt.…-
Die vrijstelling kun je wettelijk gezien om drie verschillende redenen krijgen. In dit artikel ga ik daar dieper op in, maar ik zal het hier nog even kort samenvatten.
- 5a: Als je kind psychisch of fysiek niet in staat is om een school of instelling te bezoeken en dit wordt vastgesteld door een door de gemeente aangewezen arts of psycholoog, kun je per schooljaar vrijstelling van de leerplicht krijgen. Hier blijft de focus dat je kind ooit ’terug’ naar school gaat.
- 5c: Als je een reizend bestaan hebt, bijvoorbeeld als kermisexploitant of binnenvaartschipper, kan je kind ook vrijstelling van de leerplicht krijgen.
- 5b: Als je een levensovertuiging hebt waarvan op redelijke afstand van je woonadres geen school of instelling met die richting van is, én je kind daarnaast het jaar voorafgaand aan je beroep op vrijstelling niet ingeschreven heeft gestaan op een school of instelling, kun je je beroepen op vrijstelling van de leerplicht.
Twee dingen wil ik aan het laatste punt opmerken. Ten eerste: de redelijke afstand wordt groter naar mate je kind ouder wordt. Bij een kleuter is het 6 km reisafstand via de kortste route, bij een puber is dit 20 km. Ten tweede gaat het om de richting van het onderwijs, dus bijvoorbeeld om “Openbaar” of “Christelijk” of “Islamitisch”, niet om de inrichting van het onderwijs, zoals bijvoorbeeld “Montessori” of “Vrije School”.
Dit verschil moet je héél goed begrijpen.
Je kunt je namelijk alleen op vrijstelling beroepen als jouw levensovertuiging of geloof botst met de geregistreerde levensovertuiging of het geloof van de school. Niet als jouw levensovertuiging botst met de inrichting van de school. Je mag dus niet vinden dat de klassen te groot zijn, de juffen onderbetaald of te laag opgeleid, dat de kinderen teveel binnen zitten, dat er teveel of te weinig aandacht naar bepaalde onderwerpen gaat: dat zijn allemaal inrichtingsbezwaren en die tellen niet.
Stel je voor dat jouw geestelijk leider in een kamer zit met de geestelijk leider van de richting van de school in kwestie. Waar zouden zij over discussiëren? Welke hete hangijzers zijn er tussen beiden geloven? Dáár gaat het om. Dan gaan ze het niet hebben over of topografie nog geleerd moet worden anno 2024, dan praten ze over hele andere dingen.
Nu dat, hopelijk, een beetje helderder is, gaan we verder.
Hoe dan wel?
De meeste thuisonderwijsgezinnen beroepen zich op het derde punt hierboven op vrijstelling van de leerplichtwet, vrijstelling onder 5b. Je hoopt natuurlijk immers dat niet al je kinderen psychisch of fysiek ongeschikt voor schoolgang bevonden worden en niet heel Nederland werkt op de kermis…
Helaas kun je niet van geloof veranderen. Je kunt niet zeggen: “Joh, eerst was die christelijke basisschool prima, maar nu ben ik Atheïst geworden en past het dus niet meer”. Kun je wel zeggen, maar is geen grond voor vrijstelling. Raar, maar waar.
Je kunt dit wél voor de jongere broertjes en zusjes van je kind zeggen overigens, daarover later meer.
Als je kind ingeschreven heeft gestaan, in het jaar voordat de leerplicht in gaat met 5 jaar, kun je je voor dat kind niet meer beroepen op dat 5b artikel in de leerplichtwet. Zelfs als je kind nog nooit een dag op school geweest is: het is de inschrijving bij DUO die telt.
Is je kind nog geen 4 jaar en twijfel je over thuisonderwijs vanwege je levensovertuiging of geloof,
maak dan zo snel mogelijk je inschrijving ongedaan!
Je kunt verschillende dingen doen voor een kind dat al ingeschreven heeft gestaan en 4+ jaar is, of een kind dat al naar school is gegaan.
Optie 1. Verhuizen
Je kunt verhuizen naar een huis waar op ‘redelijke afstand‘, geen school of instelling is van dezelfde richting als waar de school nu van is.
Stel, je kind gaat nu naar een islamitische basisschool, dan kun je op Funda naar koophuizen zoeken in dorpen en gebieden waar géén islamitische basisschool staat. Na verhuizing en inschrijving bij de nieuwe gemeente kun je dan je beroep op vrijstelling doen. Je hoeft daarbij je levensovertuiging overigens officieel niet te noemen, al moet je wel de argumenten tegen de richting van de school heel helder kunnen formuleren.
Dit is moeilijker als je kind nu op een Openbare basisschool zit: die zijn er namelijk (bijna?) overal. Ook voor christelijke basisscholen is het lastig om een plek in Nederland te vinden waar die scholen niet zijn.
Optie 2: Emigreren
Nog net iets ingrijpender, maar wel met gegarandeerde kans van slagen, is emigreren naar een land waar thuisonderwijs wél gewoon geaccepteerd is. In België of Engeland is thuisonderwijs beter geregeld dan hier, met meer mogelijkheden.
Let wel goed op, in veel ‘populaire’ landen om heen te verhuizen, zoals Zweden, Duitsland en Frankrijk, is thuisonderwijs bij wet verboden.
Optie 3: (Tijdelijk) reizen
Je kunt jezelf en je kinderen uitschrijven uit Nederland en (ten minste) een jaar gaan reizen. Eén uitschrijvende ouder is daarvoor genoeg, je hoeft je niet allebei uit te schrijven. Dat is handig om te weten bij bijvoorbeeld een koop- of huurhuis of als je een eigen zaak hebt.
Bij terugkomst kun je je dan theoretisch gezien beroepen op het derde punt. Helaas ‘werkt’ dit niet altijd, en ‘werkt’ het volgens de wandelgangen beter als je bij terugkomst in een ándere gemeente komt wonen. Ik heb daar nooit de wettelijke registers op na getrokken dus dat blijft bij ‘van horen zeggen’.
Toch is dit wellicht de minst ingrijpende vorm van proberen. Zelfs als je kind na een heerlijk jaar reizen weer naar school gaat, neemt niemand jullie dat jaar af. En heb je je kind één van de 14 verplichte schooljaren ’thuis’ weten te houden 😉
Jongere broertjes of zusjes
Gek genoeg telt de vrijstelling per kind, niet per gezin. Je kunt voor de jongere broertjes of zusjes van het schoolgaande kind dus wél beroep op vrijstelling doen, zelfs als het oudere kind al naar school gaat.
Sommige gezinnen schrijven, ook al zijn ze heel ontevreden over hoe het met hun oudere kind gaat, de jongere toch maar in: “omdat we toch vast zitten in het systeem”. In mijn ogen een opmerkelijke en onverstandige zet: als jouw levensovertuiging botst met die van alle scholen en je ervaart dat de school waarop je oudere kind al zit absoluut niet aan de wensen voldoet, waarom dan een jonger kind óók 14 jaar overleveren aan een bindend co-ouderschap met de overheid? Waarom zou je het risico lopen op gedoe en rechtszaken voor 2 kinderen als je je tóch wilt beroepen op vrijstelling in plaats van voor één kind?
Ik hoop dat je dit iets verder helpt in je zoektocht naar thuisonderwijs geven aan een reeds schoolgaand kind. Ik heb helaas geen optimistischer beeld voor je, het is (op dit moment) niet eenvoudig om uit het schoolsysteem te stappen. Ondanks een enorme hoeveelheid thuiszitters (= uitgevallen kinderen op school), kun je als ouder niet besluiten om een schoolgaand kind thuisonderwijs te geven, zonder eerst door flinke hoepels te moeten springen.